Ekoturystyka to podróżowanie w sposób wrażliwy dla przyrody i miejscowych tradycji, poznawcze i aktywne, z szeroko otwartymi oczami, odkrywanie klimatów i “ducha miejsca”. To zwiedzanie miejsc wyróżniających się bogactwem przyrody, pięknem krajobrazu i unikatową kulturą. Przygodę z ekoturystyką możemy rozpocząć od podróży na małą skalę, od wyjazdu na łono natury, w okolice parków narodowych czy krajobrazowych. Może to być mikrowyprawa piesza lub rowerowa, podczas której odwiedzimy lokalne muzeum, odkryjemy smak regionalny w miejscowej restauracji albo na targu, przeczytamy książkę, poznamy historię związaną z odwiedzanym regionem. A może zaglądniemy też do teatru albo weźmiemy udział w warsztatach artystycznych? Rabka-Zdrój otulona zielonymi pasmami Gorców i Beskidu Wyspowego jest niepowtarzalną przestrzenią do ekopodróżowania i zanurzenia w lokalności.
Rabka oczami pierwszych krajoznawców
W 1933 r. Stanisław Dunin-Borkowski wydał niewielką książeczkę „Rabka-Zdrój i okolice. Krótki informator turystyczny do użytku kuracjuszy i gości” [St. Dunin-Borkowski Rabka-Zdrój i okolice. Krótki informator turystyczny do użytku kuracjuszy i gości, Rabka-Zdrój, 1933, 31 s.; Dostęp: http://polona.pl/]. Niezwykle czuła dedykacja „Górom Rabki poświęcam…!” świadczy nie tylko o przywiązaniu autora do tego miejsca, ale o jego ogromnej wrażliwości na walory krajoznawcze i umiłowaniu okolicznej przyrody. Pomimo, że mija niemal dziewięćdziesiąt lat od wydania tej publikacji jest ona doskonałym źródłem do poznawania okolicy. Przygotowane w niej wycieczki krajoznawcze pełne są bogatych opisów przyrody, propozycji górskich szlaków, opisów tradycji. Od tamtego czasu wiele się zmieniło. Niemniej jednak spróbujmy powędrować po Rabce i okolicach, tak jak to robili pierwsi krajoznawcy. Odwiedźmy rabczańskie Muzeum mieszczące się w zabytkowym kościele pw. św. Marii Magdaleny z 1606 r. Przespacerujemy się ulica Orkana w kierunku odremontowanego budynku Dworca Kolejowego, po drodze przyglądając się obrazom namalowanym na budynku dawnego Teatru Lalek Rabcio. Obrazy-murale powstały na podstawie dawnych plakatów z przedstawień teatralnych autorstwa Jerzego Koleckiego. Odwiedźmy ulubioną kawiarnio-księgarnię, wypijmy niespiesznie kawę wdając się w pogawędkę o książkach z właścicielką. Odnajdźmy lokalnych artystów rękodzielników, by sprawić sobie przyjemny prezent. Przyjrzyjmy się architekturze zabytkowych willi. A później powędrujmy przez stumorgowy park zdrojowy. Usiądźmy na ławce nad Poniczanką wsłuchując się w szum wody. Brzmi zwyczajnie, oczywiście, ale ekoturystyka opiera się właśnie na “zwyczajnych” rzeczach i doświadczeniach, tych najbliższych, których wartość jest nie do przecenienia. Bo to one stanowią sedno opowieści o miejscach, to one są sercem i duchem miejscowości.
Karpackie ścieżki
Przestrzeni do ekopodróżowania można szukać w Rabce wędrując po karpackich ścieżkach. Pochylmy się na chwilę nad mapą turystyczną i zamiast wyjść w góry dobrze nam znanymi szlakami, na Luboń czy Maciejową, skręćmy w ścieżki nieoczywiste. Wybierzmy szlak żółty na Krzywoń, szlak niebieski przez Słone w stronę Olszówki, szlak czarny przez Grzebień w stronę Zarytego. Rabka-Zdrój ma tę niezwykłą właściwość, że każda ścieżka wyprowadza nas w górę, na łąkę, halę, do lasu. Zgadza się, te wędrówki nie będą spektakularne, nie „zdobędziemy” kolejnego szczytu, ale doświadczymy czegoś zupełnie nowego. Zmienimy perspektywę patrzenia na krajobrazy, które dobrze znamy. To takie proste. Zatrzymajmy się na chwilę i popatrzmy z innego niż dotychczas miejsca w stronę Babiej Góry, w stronę Beskidu Wyspowego, w stronę Gorców czy migoczących w oddali Tatr. Usiądźmy i odetchnijmy lasem. Pozwólmy sobie na odpoczynek i wsłuchanie się w mowę przyrody. Zadziwiające, jak wiele można dostrzec nie spiesząc się nigdzie. Uważność spokojnej wędrówki zaprocentuje. Poczujemy się wtedy trochę jak Władysław Orkan, który wędrując gorczańskimi ścieżkami szukał natchnienia do pisania. Odnajdywał melodie przyrody, a czasem jej kojącą ciszę, a potem zapamiętywał tajemnice jej piękna i przemijania. “Naprzeciw Tatr, między doliną nowotarską, a wężowatą kotliną Raby, wspięło się gniazdo dzikich Gorców. Od romantycznych Pienin rozdzielał je wartki kamienicki potok, a od spiskiej krainy odgraniczył je bystry Dunajec. Samotnie stoją nad wzgórzami…” [Władysław Orkan, “W Roztokach”, Towarzystwo Wydawnicze, Lwów, 1903]
A dzisiaj rabczańskie muzeum etnograficzne nosi jego imię.
Ekoturystyka dla lepszego świata
Zwiedzanie w duchu ekoturystyki staje się dzisiaj ważne także wobec globalnych kryzysów, takich jak zmiany klimatu czy skutki pandemii. Turystyka musi stać się bardziej odpowiedzialna dla środowiska i lokalnych społeczności. Coraz więcej słyszymy o potrzebie nowego podróżowania proekologicznego. Obserwujemy rozwój turystyki indywidualnej w niedużych grupach rodziny i przyjaciół, mikroturystyki w regionach położonych blisko domu, która umożliwia kontakt z naturą, odpoczynek i regenerację na łonie przyrody. Poszukujemy pomysłów na zwiedzanie w rytmie slow, chcemy poznawać lokalne smaki i odkrywać miejsca mniej znane czy oczywiste, zachwycamy się na nowo światem, niekoniecznie udając się w dalekie podróże. Dla ekopodróżników coraz ważniejsza staje się jakość i autentyczność oferty, neutralizowanie śladu klimatycznego i wreszcie troska o to, by turystyczne wydatki zostawały w miejscu podróży, u lokalnych społeczności. “Celebrujmy naturę i podejmujmy decyzje, które szanują, a także chronią środowisko. Teraz bardziej niż kiedykolwiek powinniśmy rozumieć potrzebę zachowania delikatnej równowagi w przyrodzie. Zwiedzajmy z rozmysłem – odpoczywajmy świadomie, doświadczajmy więcej i wyznaczmy sobie głębszy cel każdej podróży.” [Glenn Jampol i Ariane Janér, World Interrupted, Global Ecotourism Network, 2020 (tłum. D. Zaręba).]
– przekonują eksperci z Globalnej Sieci Ekoturystycznej. Ekoturystyka koncentruje się na wymianie kulturowej, pięknych miejscach i wspomnieniach, które zostaną na całe życie. Tak wiele jest jeszcze do odkrycia wokół nas, o każdej porze roku. Otwórzmy szeroko oczy i wsłuchajmy się w opowieści natury i kultury…
Przygodę z ekoturystyką zacznijmy od miejsc nam bliskich. Przyjrzyjmy się miejscowości, jej okolicom i zaprośmy do siebie innych, by i oni mogli doświadczyć bycia w Rabce w duchu ekoturystyki.
Katarzyna Szczęśniak, Dominika Zaręba “Rabczańskie ekopodróżowanie”
Projekt „Małopolska Ekoturystyka – zrównoważony rozwój turystyczny regionu” jest realizowany przez Fundusz Partnerstwa we współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego. Jego celem jest promocja regionu w sposób zrównoważony, odpowiedzialny i jak najmniej inwazyjny dla środowiska naturalnego oraz zakładający autentyczne zainteresowanie jego bogactwem i dziedzictwem.
fot. Aleksander Hordziej
